Veiligheidskundig toezicht: van theorie naar praktijk

De aanpak

Ben je politieagent of collega? Als toezichthouder tijdens een project ben je veelal een ‘collega’ van buitenaf. Je ziet het al aankomen, maar soms is het voor mij een volslagen verrassing. De reacties op een gesprek dat je aangaat met een medewerker. Ziet hij of zij jou als de ‘politieagent’ die hem vermanend toespreekt? Dan volgt er een reactie alsof hij of zij niet zelfstandig en bewust verstandige beslissingen neemt. Daar heb je toch geen toezichthouder voor nodig? Hoe pak je dit dan aan en wat is dan je rol? 

Een bepaalde aanpak biedt dan een oplossing. Want wat maakt voor mij die baan nou zo zinvol en interessant? Een gesprek bijvoorbeeld met een contractor over zijn onveilige handeling. Dat hij of zij jou in een mooie dialoog gelijk geeft over de verbeterde handeling. En op een later moment, breed lachend die onveilige handeling herhaalt om even de draak met je te steken. Dat is leuk en een heel positief signaal terug! Ik heb hem overtuigd met wederzijds respect en nog belangrijker: hij is bewuster geworden om aandacht te hebben voor veilig werken. Niet alleen voor zichzelf, maar ook voor zijn collega’s. Dan kan mijn dag niet meer stuk. 

Koorddansen van theorie naar praktijk

Soms is het als koorddansen. Het evenwicht zoeken tussen wat theoretisch klopt en wat in de praktijk haalbaar is. Wat mag je verwachten, wat is het doel van jouw taak en aanpak? Past de theorie in de lijn van het werk en de situatie?  

Stel, een veiligheidshelm wordt door een opdrachtgever als een verplichte PBM gesteld, maar een contractor is met een laskap laswerkzaamheden aan het uitvoeren. Ga je hem dan zeggen, dat hij iedere keer dat hij even de laskap verwijdert, hij zijn veiligheidshelm hoort op te zetten? Terwijl er om hem heen geen denkbaar gevaarlijke situatie van toepassing is?Dan is de theorie of de PBM-afspraak niet meer in lijn met waar het om te doen is. Namelijk: werken in een veilige situatie en met veilig handelen. Zowel efficiënt als effectief! De contractor was op dat moment maar wat blij met mijn opmerking. Dat hij toch echt niet elke paar minuten stuivertje hoefde te wisselen: laskap af, helm op, helm af, kap op, enzovoort.

Communicatie 

Een andere pijler is ‘open’ communicatie, want een toezichthouder kent ook lastige gesprekken. Waar bemoei jij je mee? Ik weet toch zelf wel dat ik niet wil vallen. In zo’n situatie heeft de emotie de overhand. Alsof die persoon geen goede kwaliteit van zijn werk levert. Natuurlijk wel! Maar er is een onveilige handeling of situatie en dat vereist enige aandacht. Als zo’n gesprek uiteindelijk toch kantelt naar het bewust worden over die onveilige situatie of handeling, dan heb je veel gewonnen. Hoe mooi is het dat je dan feedback krijgt, dat je niet spreekt in de gebiedende wijs of met een verwijtende vinger, maar open, transparant en eerlijk. Zo’n gesprek is heel verhelderend en biedt mooie leermomenten voor beide partijen. Soms worden hele persoonlijke ervaringen met je gedeeld, dat voelt bijzonder en dankbaar. 

Terugkoppeling en rapportage 

Tijdens bouwwerkzaamheden vinden doorgaans vergaderingen plaats met notulen en rapportages om de voortgang van het project te bewaken. Dan zijn de resultaten van het toezicht op veilig werken standaard een aandachtspunt. Je toets wettelijke regels aan de praktijk en rapporteert dit terug. De resultaten via zichtrondes over geconstateerde onveilige situaties of handelingen worden dan bijgestuurd in het project. Maar het gaat soms verder dan het project alleen.  

Bijvoorbeeld als je tijdens een ‘bedrijfswandeling’ ziet dat keuringsstickers van een machine of werktuig binnenkort vervallen of niet meer leesbaar zijn. Of je ziet een situatie waarbij valgevaar kan ontstaan, elektriciteitskabels niet (meer) voldoen of hinderlijk rondvliegende stoffen aanwezig zijn. Ook hiervoor gelden wettelijke regels, zoals in dat laatste geval werken in een besloten ruimte of het nemen van voorzorgsmaatregelen. De adviesrol biedt dan meer dan alleen toezicht houden. Toezicht is breder en ter voorbereiding op allerlei uit te voeren risicovolle taken binnen het bedrijf.

Teamwerk 

De veiligheidskundig toezichthouder is uiteraard ook uit te voeren vanuit de rol van de eigen HSE-coördinator. Een HSE-plan biedt dan uitkomst voor de verschillende taken. Bijvoorbeeld het uitgeven van werkvergunningen voor risicovolle taken op een nieuwbouwproject. Want bij het koppensnellen in de bouw horen maatregelen om veilig te werken nou eenmaal overeen te komen met de regels en vergunningen. Daar moet overeenkomstig naar gehandeld worden. De werkvergunning wordt na afloop ook weer ingenomen of beëindigd na bijvoorbeeld een alarmsituatie. Dat vereist planmatige aanpak. Ook het geven van een toolbox is een taak de HSE- coördinator. Zowel bij de dagelijkse bedrijfsactiviteiten, als voor bijzondere bouwprojecten. Wat zijn de huishoudelijke regels op het bouwterrein, de verplicht te dragen PBM’s of bescherming voor bouwstoffen? Een HSE-coördinator zorgt dat dit bekend is.  

Bij deze derde pijler; teamwork, denk ik vooral aan een dubbele invulling van het toezicht. Juist om een objectieve beoordeling van veiligheid de ruimte te geven. De rol van een Externe toezichthouder naast die van een HSE- coördinator maakt dit zo interessant. Je vult elkaar aan voor het bijdragen aan bewustwording van veilig en gezond werken vanuit een externe frisse blik. Je werkt samen aan bijvoorbeeld het verkleinen van het risico bij een incident of verlaagt de latente gevaren van werken met gevaarlijke stoffen. Veiligheidskundig toezicht door een externe brengt ervaringen met zich mee vanuit verschillende processen en industrieën, dezelfde rol, een andere omgeving. 

Letterblind 

Is een toezichthouder en HSE-coördinator beide nodig? Ja, volmondig ja. Want ondanks het gegeven dat niemand bewust risico’s en gevaren opzoekt, gaat het helaas toch nog vaak mis. Overzichten tonen een duizelingwekkend aantal ongevallen aan. We zijn soms allemaal op een bepaalde manier letterblind, zien dingen over het hoofd, doen dingen die we ondanks dat we weldenkend zijn, niet moeten doen. En dan is het maar goed, dat er iemand over je schouder meekijkt om je te helpen die misstap te voorkomen.