Stikstof

Stikstof en Wet natuurbescherming

Sinds 2019 is het thema stikstof in beweging en het einde is nog niet in zicht. We nemen je mee door de tijdlijn van de stikstofcrisis en wat jouw organisatie moet doen.

 


Stof tot nadenken

Stikstofdepositie, stikstofcrisis, opkoopregeling stikstof. Dit zijn termen die de laatste tijd voor ophef zorgen omdat de vergunningverlening voor diverse (bouw)projecten is stilgelegd en onze maximumsnelheid is gereduceerd. Waarom is dit nu ineens zo’n probleem?

Het einde is nog niet in zicht

Het is al lang bekend dat veel stikstofneerslag (emissie) schadelijk is voor de natuur. Nu onomstotelijk vaststaat dat de emissie op de aangewezen Natura 2000-gebieden (veel) te hoog is heeft het kabinet de taak om deze neerslag te verminderen. Gezien de ernst van het probleem heeft dit in rap tempo geleid tot aangepast beleid, nieuwe wet- en regelgeving en vergunningen, regionale drempelwaarden en geactualiseerde, complexe tools voor het berekenen van stikstofemissie. Stikstof is met stip een relevant milieuaspect geworden, naast de al bekende aspecten zoals geluid, geur en externe veiligheid. En het einde is nog niet in zicht!

Recente ontwikkelingen stikstof in vogelvlucht

Een tijdlijn

De Raad van State zet in mei 2019 een streep door het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Het PAS gaf de overheid ruimte om vergunningen voor (bouw)projecten in de buurt van Natura 2000-gebieden toch te verlenen, ook als die projecten leidden tot een toename van stikstofemissie. Na het verdwijnen van de PAS volgden deze stappen:

  • Januari 2023: De AERIUS Calculator en AERIUS Monitor zijn geactualiseerd naar versie 2022. Hierin zijn 101 Natura 2000-gebieden gewijzigd. Binnen veel gebieden zijn habitattypen en/of soorten toegevoegd of verwijderd. De verwachting is dat dit voor de meeste bedrijven geen ingrijpende veranderingen met zich meebrengt.
  • November 2022: De bouwvrijstelling stikstof voor tijdelijke (bouw)projecten vervalt. De regels van voor 1 juli 2021 gelden hierdoor weer zodat een stikstofberekening nodig is voor de bouwfase van elk project. Actualisatie van de AERIUS Calculator volgt. Versie 2022 omvat de meest actuele gegevens over emissies en deposities met nieuwe inzichten rond modelberekeningen.
  • Oktober 2022: Rapport ‘Wat wel kan – Uit de impasse en een aanzet voor perspectief’ met als doel om weer te komen tot een verstandhouding waarbij de inhoud en het gesprek over een duurzame toekomst voor agrarische ondernemers en het landelijk gebied centraal staan. In het rapport staan hiertoe analyses, aanbevelingen en uitwerking van de te nemen stappen zowel voor de korte als de lange termijn.
  • Januari 2022: Jaarlijkse actualisatie AERIUS Calculator (stikstof rekeninstrument) met actuele inzichten door RIVM. De applicatie heeft een ander ‘uiterlijk’ en belooft tien jaar (technisch) toekomstbestendig te zijn. AERIUS Monitor tegelijkertijd geactualiseerd, versie 2021. Uitbreiding van depositiekaarten met de meest recente gegevens over emissies, prognoses, natuurgegevens en metingen (kalibratie).
  • Maart 2021: Wet stikstofreductie en natuurverbetering (Wsn) waarmee de structurele aanpak van de stikstofproblematiek in Nederland wordt verankerd. Doel: in 2030 50% Natura 2000-gebieden op gezond niveau en een afname van de stikstofuitstoot met 26%. De Wsn introduceert een streef-/omgevingswaarde per Natura 2000-gebied in combinatie met een omvangrijk (miljarden)programma met maatregelen om de depositie in Natura 2000-gebieden te verminderen en de natuur te verbeteren, inclusief monitoring van de vooruitgang. Insteek: zolang streef-/omgevingswaarde niet is bereikt kan (lokale) uitbreiding van de stikstofemissie niet worden toegestaan.
  • Juni 2020: Rapport ‘Niet alles kan overal’ met structurele aanpak langere termijn (2030), met als doel versneld natuurherstel en reductie van emissies en deposities. Generieke aanpak, maar met gebiedsspecifiek maatwerk en bovendien inzet op innovatie en niet op ‘end-of-pipe’ maatregelen. Meer mogelijkheden voor maatwerk piekbelasters of verouderde installaties.
  • April 2020: Structurele aanpak met breed investeringspakket van ruim 5 miljard euro om (tot 2030) stikstofdepositie te verminderen en de natuur te herstellen. Bronmaatregelen m.b.t. landbouw, industrie, de bouw en de mobiliteitssector.
  • Februari 2020: Aankondiging maatregelen m.b.t. opkopen agrarische bedrijven (stoppen), Omschakelfonds kringlooplandbouw (verduurzamen), innovatie en verduurzaming stallen, extensiveren, proefbedrijven, etc.
  • December 2019: Publicatie ‘beleidsregels voor vergunningverlening bij intern en extern salderen’. Vervolgens kwam er een spoedwet met aankondiging van regionale drempelwaardes waarbij voor (nieuwe) activiteiten met (geringe) stikstofdepositie geen natuurvergunning meer nodig is, mits die depositie onder deze drempelwaarde blijft.
  • November 2019: Rapport ‘Niet alles kan’​ om snel maatregelen in te voeren met aanzienlijk effect (o.a. snelheidsmaatregel) met als doel vlottrekken van de bouw van 75.000 woningen en 7 infraprojecten. En de introductie Stikstofregistratiesysteem, waarmee stikstofruimte gecreëerd wordt (voor maximaal 70%) om weer te gebruiken voor ruimtelijke ontwikkelingen.​
  • September 2019: Introductie gebiedsgerichte aanpak met als doel om voor alle 118 Natura 2000-gebieden een aparte oplossing te bedenken (de bescherming van specifieke leefgebieden staat centraal in de Europese regelgeving). Er is inzicht nodig hoe groot de stikstofschade is en welke bronnen rondom dat natuurgebied de stikstof uitstoten.

Uitvoeren stikstofberekening noodzakelijk

Bovengenoemd stikstofbeleid stelt dat je, indien jouw stikstofbijdrage op een relevant natuurgebied (Natura 2000) groter is dan 0,00 mol/hectare/jaar, moet beschikken over een vergunning Wet natuurbescherming (Wnb). Stelregel daarbij is dat een toename van de stikstofemissie bij activiteiten met een ‘significante’ emissie op een Natura 2000-gebied groter dan 0,00 mol/hectare/jaar niet is toegestaan. De enige manier om deze vragen te beantwoorden en de impact op de bedrijfsactiviteiten te bepalen is het uitvoeren van een stikstofberekening. Stikstofberekeningen dienen uitgevoerd te worden met de AERIUS-calculator.

Relevante begrippen

  • AERIUS-Calculator – AERIUS is een rekeninstrument dat de stikstofdepositie als gevolg van projecten en plannen op Natura 2000-gebieden kan berekenen.
  • Referentiejaar – de datum dat een natuurgebied formeel werd aangewezen als Natura 2000-gebied.
  • Intern salderen – uit de verschilberekening tussen de huidige/vergunde stikstofemissie en blijkt dat de stikstofemissie niet hoger is dan tijdens de relevante referentiejaren. Dit verschil moet worden aangetoond. Sinds januari 2021 is bij intern salderen geen vergunning Wet natuurbescherming meer vereist.
  • Extern salderen – uit de verschilberekening tussen de huidige/vergunde stikstofemissie en die tijdens de relevante referentiejaren blijkt dat de emissie is toegenomen. Het tekort aan stikstofdepositieruimte moet gecompenseerd worden door stikstofrechten van derden te verwerven.
  • Natura 2000 – het Europees netwerk van beschermde natuurgebieden. In deze gebieden worden bepaalde dieren, planten en hun natuurlijke leefomgeving beschermd om de biodiversiteit (soortenrijkdom) te behouden. In Nederland vormen de onder de Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn aangewezen beschermde gebieden het Natura 2000-netwerk.
  • Wet natuurbescherming – hierin staan regels voor de bescherming van dieren en planten in Nederland. Provincies bepalen het natuurbeleid voor hun gebied.
  • Vergunning Wet natuurbescherming – activiteiten met een significante stikstofdepositie groter dan 0,00 mol/hectare/jaar in AERIUS die niet intern kunnen salderen dienen te beschikken over een dergelijke vergunning.
  • Positieve weigering – de provincie bevestigt ten aanzien van een ingediende stikstofberekening dat er ten opzichte van het referentiejaar geen sprake is van een toename van de stikstofdepositie op een Natura 2000-gebied, waardoor een vergunning Wet natuurbescherming niet noodzakelijk is.
  • Significante stikstofdepositie – AERIUS berekent vanuit een situatie dat de stikstofdepositie op een Natura 2000-gebied groter is dan 0,00 mol/hectare/jaar.
  • Emissiegrenswaarden – Voor meerdere stoffen en stofklassen geldt dat de maximaal toegestane concentratie per normaal kubieke meter (Nm3) (Emissiegrenswaarden) strenger wordt met de komst van de Omgevingswet.
FAQ

Veel gestelde vragen over stikstof

Staat jouw vraag over stikstof hier niet tussen? Neem dan contact op met onze specialisten.